คำว่า Hot bolt หรือ Start-up Retorque คือ อะไร? สำคัญกับความปลอดภัยอย่างไร?

เผยแพร่เมื่อ 19/7/2566
เขียนโดย คุณ ดิเรก สุดใจ
           ประสบการณ์ในหน่วยงานปฏิบัติการผลิตในอุตสาหกรรมปิโตรเคมี มากกว่า 30 ปี 
           ปัจจุบันทำงานใน กลุ่ม บริษัท พีทีที โกลบอลเคมิคอล จำกัด (มหาชน)
           ปริญญาตรี วิศวกรรมศาสตร์บัณฑิต สาขา วิศวกรรมเครื่องกล
           ปริญญาตรี วิศวกรรมศาสตรบัณฑิต สาขา วิศวกรรมอุตสาหการ
           ปริญญาตรี วิทยาศาสตร์บัญฑิต สาขา อาชีวอนามัยและความปลอดภัย (มสธ.)

คำว่า Hot bolt หรือ Start-up Retorque คือ อะไร ?

สำคัญกับความปลอดภัยอย่างไร ? 

          กิจกรรมในโรงงานปิโตรเคมีนั้นจะมีช่วงที่เป็นงานวิกฤติ เท่าที่มีประสบการณ์ทำงานมาจะมีอยู่ 4 กรณี คือ
               1. เกิด Emergency ก๊าซรั่ว, ไฟไหม้
               2. เกิด Emergency เครื่องจักรหยุดกระทันหันหรือ unplan shut down
               3. การเริ่มเดินเครื่อง Startup Plant 
               4. การ Shut down สำหรับ Turn around และ การทำ Hydrocarbon Free

          ในที่นี้จะมุ่งเน้นไปที่การ Startup Plant เนื่องจากมีกิจกรรมมากมายที่ต้องมีการวางแผนงาน ทั้งเรื่อง PSSR, Feed stock, สารเคมี, Utility, Manpower, เครื่องมือ, แผนการเก็บตัวอย่าง, การประชาสัมพันธ์ให้ชุมชนรับทราบ, การติดตามผลด้านสิ่งแวดล้อม ฯลฯ ทั้งที่ทำพร้อมกัน และทำตามลำดับกัน  

          แต่สิ่งหนึ่งที่ต้องอยู่ในแผนการ Start up คือ การจัดการความเสี่ยงเรื่อง Leak รั่วไหลของสารเคมี และ Hydrocarbon ซึ่งมีโอกาสเกิดขึ้นได้ เนื่องจากวัสดุที่ใช้ทำอุปกรณ์ใน Plant เป็นโลหะเสียส่วนใหญ่ และในช่วงที่ Startup จะมีการเติม Feed ทั้งสารเคมี และ Hydrocarbon ป้อนเข้าไปในกระบวนการผลิต มีการเพิ่มหรือลดอุณหภูมิและความดันตาม Parameter ที่ต้องการเพื่อให้ได้ Product ออกมา และส่งให้ลูกค้าต่อไป

          โลหะที่ใช้ในโรงงานปิโตรเคมีส่วนใหญ่จะเป็น Carbon steel , Stainless steel ที่มาประกอบกันเป็น Piping, Pressure vessel, Exchanger, Rotating machine, อุปกรณ์ต่างๆ แต่โลหะก็มีการขยายตัวทางความร้อน ตอบสนองตามอุณหภูมิที่เปลี่ยนไปตามสมการพื้นฐาน ∆L = α L ∆t ซึ่งจุดอ่อนที่พบการ Leak รั่วไหลบ่อยก็จะเป็นหน้า Flange ที่ขันแน่นโดย Stud bolt Nut ดังนั้น การ Hot bolt จึงมีความสำคัญ เพราะการทำ Hot bolt หรือ Start-up retorque คือการขันอัด Bolt & Nut (ขันน็อต) ให้แน่นอีกครั้งหลังจากที่อุปกรณ์มีอุณหภูมิที่สูงขึ้น

          แล้วการทำ Hot bolt จะทำอย่างไร ทำเมื่อไหร่ดี จาก Guideline ของ ASME PCC1-2019 นั้น การทำ Hot bolt หรือ Start-up Retorque จะมีอุณหภูมิแนะนำช่วงกำลัง Start upPlant โดยที่ Flange มีอุณหภูมิระหว่าง 150-230 องศาเซลเซียส และไม่แนะนำสำหรับ PTFE Gasket  

          การทำ Start-up retorque อาจพิจารณาในกรณีที่ Flange มีประวัติการรั่วขณะกำลังเอา Plant ขึ้น หรือพบการหลวมของ Nut โดยต้องประเมินความเสี่ยงด้านความปลอดภัยด้วยเพราะเท่าที่ทราบข้อมูลในหลายๆที่ ก็ไม่มีการทำ โดยจะทำเมื่อมีการรั่วแล้ว และส่วนมากจะทำกับ Heat Exchanger

          ทั้งนี้ การทำ Start-up retorque อาจมีแนวทางการปฎิบัติที่มาจาก Licensor ซึ่งมีประสบการณ์ในการ Operate Plant แบบเดียวกันมาก่อน โดยอาจให้หน่วยงานซ่อมบำรุงและหน่วยงานผลิตพิจาณาร่วมกันหรือใช้ประสบการณ์ที่เคยมีอุปกรณ์การรายงานการรั่วเป็นประจำซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดบริเวณทีมีอุณภูมิเปลี่ยนแปลงมากๆหรือมีความดันสูงและมี Hydrocarbon ที่ Boiling point ต่ำไหลผ่าน

          การเตรียมทีม Torque bolt และ ทีม Leak survey ไว้ขณะ Plant Start up จะเป็นการวางแผนการจัดการความเสี่ยงเรื่องเรื่อง Leak ที่ดีทางหนึ่งเลย

          สุดท้ายอยากจะย้ำสิ่งที่สำคัญ คือ การทำ Hot Bolt หากทำโดยผู้ที่ไม่มีความรู้ และไม่มีความชำนาญ อาจจะทำให้เกิดอันตรายได้ ทั้งต่ออุปกรณ์ที่อาจจะได้รับความเสียหาย จนอาจจะทำให้เกิดการรั่วไหลของสารเคมี หรือทำให้ผู้ปฏิบัติงานได้รับอันตรายได้ ดังนั้น การทำ Hot bolt จะต้องทำโดยผู้ที่มีความรู้และความชำนาญเท่านั้น