Road Safety Management System: ความปลอดภัยบนท้องถนน

เผยแพร่เมื่อ: 10/06/2563....,
เขียนโดย คุณษมน รจนาพัฒน์,  Road Safety for JorPor Series..., 
              

"รักจางที่บางปะกง"

ความปลอดภัยทางถนน: Road SafetyManagement System

“ใฝ่พะวงหลงเฝ้า สาวเจ้าบางปะกง งามงวยงง หลงเก้อ เพ้อหา โอ้เวรกรรมจำพราก จากไปไกลตา...”

(ภาพประกอบพอได้อารมณ์กับเนื่อเรื่องเฉยๆ)

เพลงรักจางที่บางปะกง ก้องอยู่ในหู ทำให้ครึ้มๆ ร้องไป เคาะจังหวะไป ด้วยระหว่างที่กำลังห้อไปบนถนนบูรพาวิถี ถึงทางลงฉะเชิงเทรา บางปะกง นำพาผมไปที่คลังแก็ส ริมถนนสุขุมวิทสายเก่า

ผมเริ่มงานกับกลุ่มบริษัท BOC Gas ในตำแหน่งผู้จัดการฝ่ายความปลอดภัย อาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม ระหว่างปี ค.ศ. 2002-2006 ในธุระกิจ LPG และ Anhydrous Ammonia ที่บริษัทฝรั่งอย่าง BOC Gas ไปเทคโอเวอร์มาจากบริษัทเอกชน Uซึ่งมีคลังแก็สอยู่สองแห่ง คือที่บางปะกงและสุราษฎร์ธานี มีรถบรรทุกแก็สจำนวนมากอยู่ทั่วประเทศ มีโรงบรรจุแก็สอยู่ 18 แห่ง มีเรือบรรทุกแก็ส 12 ลำ ในเวลานั้น สิ่งที่ทำให้ผมรู้สึกตื่นเต้นที่สุดและท้าทายมากที่สุดก็คือ การต้องเข้ากำกับดูแลระบบการขนส่งแก็สทางถนน ที่จดทะเบียนเป็นบริษัทลูกอีกทอดหนึ่ง มีผู้บริหารที่เป็นคนชุดเดิมของบริษัทที่เข้าไปซื้อกิจการมา การเปลี่ยนจากธุระกิจเถ้าแก่มาเป็นระบบการบริหารจัดการความปลอดภัยที่เป็นของคอร์ปอเรทขนาดใหญ่ระดับโลก เป็นความท้าทายที่ผมอยากเล่าสู่กันฟัง ผมจะพยายามให้อยู่ในประเด็นที่เกี่ยวกับการบริหารการขนส่งทางถนน ตามที่ได้รับมอบหมายมาก็แล้วกัน

มันเป็นวันที่ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2545 ผมไปสอบสวนอุบัติเหตุครั้งที่ 7-8 ของเดือน บริษัทนี้มีอุบัติเหตุทางถนนรายงานมาประมาณ 32 ครั้ง พูดง่ายๆ ก็คือเกือบวันละครั้ง ครั้งนี้มีคนเสียชีวิต

จากรายงานของหัวหน้างานที่ส่งมา ได้ความว่า รถบรรทุกแอลพีจี กำลังมุ่งหน้ากลับจากการส่งก๊าซให้ลูกค้าแถวๆฉะเชิงเทรา เมื่อใกล้จะถึงคลัง รถคันดังกล่าวได้เกิดการเฉี่ยวชนกับรถมอเตอร์ไซค์และมีผู้เสียชีวิตหนึ่งราย ส่วนคนขับรถ นั่งอยู่ข้างหน้าผมแล้ว เขาชื่อประยูร

เหตุเกิดขึ้นที่ถนนบางปะกง-ฉะเชิงเทรา ไม่ไกลจากป้อมยามของบริษัทเกษตรรุ่งเรือง และเป็นระยะทางอีกเพียง 500 กิโลเมตร ก็จะถึงคลังก็าซแอลพีจี และศุนย์ขนส่งก๊าซ เวลาที่เกิดเหตุยังไม่ทราบแน่ชัด

ผมได้รับโทรศัพท์รายงานอุบัติเหตุในตอนรุ่งเช้าของวันที่ 14 สิงหาคม

การสอบสวนอุบัติเหตุ เริ่มต้นจากการรวมรวมข้อเท็จและข้อจริงทั้งหมด จากพยาน ซึ่งสำหรับประยูร เขาเป็น Principal witness

หลายๆครั้ง ผมเห็นการสอบสวนอุบัติเหตุ จะมีผู้จัดการโรงงาน หัวหน้างาน เซฟตี้ นั่งเรียงหน้ากัน สอบพนักงานที่เกี่ยวข้องกับอุบัติเหตุ ทำราวกับเขาเป็นฆาตกร ที่กำลังจะต้องถูกพิพากษาโทษ โดยหารู้ไม่ว่า ไอ้โม่งที่อยู่เบื้องหลังอุบัติเหตุนั้นๆ ก็คือไอ้หัวหน้าและผู้จัดการที่กำลังตะคอกข่มขู่พยานอย่างเอาเป็นเอาตาย และไม่เคยพาดพิงถึงความล้มเหลวในการจัดการของตนเองเองเลย ตรงกันข้ามพยายามกลบเลื่อนเบี่ยงเบนประเด็นตลอด

ถ้าคุณไม่รู้ว่าใคร คือ Principal witness, ใครคือ Eye witness ใครบ้างที่อยู่ในข่ายที่ต้องสอบถามในฐานะผู้เข้าช่วยเหลือระงับเหตุ ใครคือผู้ที่ไม่ได้เกี่ยวข้องโดยตรงแต่เป็นผู้บังคับบัญชาและเพื่อนร่วมงาน คุณพลาดแล้ว

การสอบสวนอุบัติเหตุ เป็นส่วนหนึ่งของระบบการบริหารความปลอดภัย อาชีวอนามัยและสิ่งแวดล้อม และมันเป็นองค์ประกอบสำคัญของระบบการบริหารความปลอดภัยทางถนน  มันเป็นส่วนหนึ่งของระบบการจัดการที่สำคุญมากๆ

ประยูร มีท่าทางกลัวและกังวลอย่างเห็นได้ชัด หัวหน้างานที่นั่งข้างๆผมพยายามพูดแทรกตลอด เขาด่าประยูรว่า ทำไมถึงรีบกลับไปโดยไม่แจ้งและรายงานอุบัติเหตุ และบ่นเรื่องราวต่างๆอีกมากมายจนผมต้องห้ามและขอให้เขาออกไปก่อน

ประยูรเล่าว่า "ผมขับรถเปล่ามาจากโรงงานลูกค้าแถวๆฉะเชิงเทรา มาแวะเติมน้ำมันที่ปั๊มเชลล์แถวๆบางปะกง แล้วขับมาช้าๆ ก่อนจะถึงคลัง ผมเห็นเงาตะคุ่มๆอยู่กลางถนน ไม่รู้ว่าอะไร พอเข้าไปใกล้ถึงได้รู้ว่าเป็นมอเตอร์ไซค์ ผมตัดสินใจขับคร่อมไป ได้ยินเสียงครูดไปกับพื้น ไปสักประมาณห้าหกเมตร ผมจอดลงไปดู เห็นว่าเป็นมอเตอร์ไซค์อยู่ใต้ท้องรถ และมีศพอยู่ด้วย ผมจึงตัดสินใจ ปิดไฟและพยายามขับถอยหน้าถอยหลัง จนหลุด แล้วรีบเอารถกลับเข้าคลัง"

จากคำให้การของประยูร คุณรู้หรือยังว่าเหตุเกิดขึ้นที่ไหน เวลาเท่าไหร่ เหตุเกิดขึ้นอย่างไร และที่สำคัญ มีคนเกี่ยวข้องกับเหตุการณ์นี้กี่คน ใครเป็น Witness ประเภทไหน ศพที่อยู่ใต้ท้องรถ ตายก่อนจะถูกประยูรเหยียบและลากไป หรือเสียชีวิตอยู่ก่อนแล้ว

การสอบสวนอุบัติเหตุที่ถูกต้อง มีขั้นตอนที่สำคัญ 8 ขั้นตอน คืออะไรบ้าง

สนใจเทคนิค Causal Tree, ICAM, Bow-Tie, Event Tree, Causal Tree, Fault Tree and SCAT  สำหรับการวิเคราะห์เจาะลึก สาเหตุอุบัติเหตุ คุณสามารถอ่านต่อได้จากบล็อกที่ชื่อว่า “มุมฮาภาษาเซฟตี้”

ผลการสอบสวนมีประเด็นน่าสนใจหลายเรื่องที่ผมจะเล่าให้ฟัง

ประเด็นแรก คนขับรถที่เกิดอุบัติเหตุในหนนี้ ไม่ได้เกิดจากการขาดทักษะในการขับรถแต่อย่างใด เขาผ่านการฝึกอบรมการขับขี่มามากมาย รวมถึงการขับขี่เชิงป้องกันในสมัยที่ BOC เข้าซื้อกิจการ แต่ที่น่าสนใจก็คือ ในคืนฝนพรำ ไฟข้างทางดับ ไฟตารถซึ่งมาตรวจสอบภายหลัง พบว่าไฟตาขาดไปดวงหนึ่ง ประยูรบอกว่าเห็นทางได้แค่ลางๆ เห็นอะไรตะคุ่มๆอยู่กลางถนน เขาไปได้หักหลบ ขับคร่อมไปจนได้ยินเสียงครูดดังสนั่นใต้ท้องรถ ผมถามว่าประยูรครับ อีกแค่ 500 เมตรจะถึงคลังอยู่แล้ว ทำไมจึงยังขับ 70 กิโลเมตรต่อชั่วโมง ทำไมไม่ขับช้าลงหน่อย ประยูรน้ำตาไหล สะอื้น ตอบว่า ผมก็กะว่าจะได้อีกสักเที่ยว ระบบการบริหารคนขับรถ โดยเฉพาะระบบการจ้างการจ่ายค่าตอบแทนที่ใช้ค่าเที่ยว ค่าส่งของเป็นแรงจูงใจ มันส่งผลกระทบต่อพฤติกรรม โครงสร้างเงินเดือนและค่าตอบแทนแบบนี้ สร้างแรงจูงใจที่ทำให้คนขับรถฝ่าฝืนกฎ ใช้ความเร็วเกิน และอื่นๆ ไว้จะเล่าให้ฟังต่อ

ประเด็นที่สอง ไฟตาของรถคันนี้ ขาดแล้วขาดอีก ประยูรยืนยันว่าตรวจรอบรถตอนหยุดเติมน้ำมัน และมันอยู่ครบ ผมสอบเชิงลึก คุยกับผู้ที่เกี่ยวข้องกับการซ่อมบำรุง เขาบ่นให้ฟังว่าเบื่อจัง ได้แต่ของเทียมแบบแท้มาทุกทีที่ขอซ้อ ระบบการบริหารรถและอุปกรณ์ที่ไร้ประสิทธิภาพ ปัญหามีนอกมีใน มันส่งผลครับ

ประเด็นเรื่องการจัดการองค์กร ผมจะขยายความอีกที แต่มีกรณีก่อนหน้าเคสของประยูรเพียงไม่กี่วันที่พอจะใช้เป็นเรื่องเปิดฉากพอจะได้ ก็คือ ผมได้รับแจ้งว่ามีรถบรรทุกแอมโมเนียของเรา ไปชนท้ายรถบรรทุกดินแถวๆ บางนาตราด กม. 16 ผมก็รุดไปดู พอไปถึง ลงจากรถไป คนขับของเรา เดินมาหาผม หัวเสียงุ่นง่าน บ่นเสียงดังว่า แอ้งเอ๊ย (เซ็นเซอร์) เกือบแซงพ้นแล้วพี่ (ไอ้นี่มันไม่รู้จักผม) ผมเลยตีเนียนชวนคุย ได้ความว่า รถบรรทุกแก็สสองคัน คนละยี่ห้อ ขับแข่งกันมาตั้งแต่แยกพระโขนง มาถึงที่เกิดเหตุ ไอ้รถคู่แข่งหักหลบรถดินที่กำลังกลับรถได้ทัน ส่วนไอ้นี่เลยเสยเข้าท้ายรถบรรทุกดินเต็มๆ เลยทำให้มันโมโหใหญ่ เดชะบุญ ถ้าแอมโมเนียรั่ว คงเรื่องใหญ่ ตรงนั้นเป็นปั๊มบางจาก ใกล้ๆกัน เป็นโรงงานรองเท้า ผมถามคนขับ ว่าขับรถมานานรึยัง มันตอบ สองวันครับพี่ ผมอ้าปากค้าง แล้วถามต่อ ก่อนนี้ขับรถอะไรมา เขาคุยอย่างภูมิใจ รถน้ำครับพี่ ผมงงหนัก รถน้ำ ป่ายูคา แถวปราจีน ผมพยักหน้าหงึกๆ อ๋อเรอะ แล้วเข้ามาได้ไง คราวนี้พี่แกทำท่ายืด อ๋อ ผมเป็นน้องเขยของพี่ จุดๆๆๆ อ๋อ เด็กเส้น

การจัดการองค์กร เป็นอีกจุดหนึ่งในระบบการบริหารการขนส่งทางถนนที่ต้องไม่มองข้าม

ส่วนเรื่องการบริหารเส้นทาง ผมจะยกเคสมาเล่าให้ฟังอีกหน

โดยสรุป ระบบการบริหารความปลอดภัยในการขนส่งทางถนน จัดการให้ดี อุบัติเหตุจะลดลง ผมใช้เวลาเกือบปี ทำให้อุบัติเหตุของที่นี่ลดลง จนเหลือแค่ 0.32 ต่อ 1,000,000 กิโลเมตร เอาเป็นว่า จะมาขยายความให้ฟังทีละเรื่องๆครับ

อ่ะ ดนตรี ม่ะ  "ใฝ่พะวงหลงฟ่าว สาวจะบางจะเกร็ง เป็นมะเร็งแข็งที่อ สะดือ โบ๋..." โอ้เวรกรรมซ้ำซาก อยากมีนมโต ไปบางโพสาวเจ้า เข้าศัลยกรรม...แด่ แด๊ แด..)